Omzeilen

Afgelopen week was in het nieuws dat het verbod op werkstraffen steeds vaker door rechters ‘omzeild’ zou worden. De Raad voor de rechtspraak is van oordeel dat van omzeilen geen sprake is en reageerde op haar website met een nadere uitleg. 

In 2012 is wettelijk geregeld dat bij bepaalde ernstige delicten, zoals zeden, geen werkstraf mag worden opgelegd. Het verbod geldt ook voor lichtere zaken als in de vijf jaar ervoor al een werkstraf voor eenzelfde delict werd opgelegd. 

De huidige wet is tot stand gekomen naar aanleiding van een uitzending van Zembla 'Moord, doodslag, werkstraf ?' waarin beweerd werd dat voor ernstige delicten te gemakkelijk een werkstraf werd opgelegd. 

Nader onderzoek wees uit dat dit niet door feiten werd onderbouwd, maar het kwaad was al geschied. De Tweede Kamer en bewindslieden spraken er schande van en een nieuwe wet was geboren, zeer tegen de zin in van rechters omdat zij zich beknot voelden in hun vakmanschap. 

Nu dreigt hetzelfde te gebeuren. Kamerleden reageerden op het nieuws dat zij de huidige praktijk zorgelijk vinden. Zo stelt de VVD dat ‘als de cijfers kloppen, de balans helemaal zoek is’. Het CDA geeft aan dat er in de samenleving ‘toch al zo weinig begrip voor werkstraffen’ is en dat ‘de burger hierdoor nog meer het gevoel krijgt dat de dader er te gemakkelijk mee wegkomt’. De PVV is boos en ziet het als ‘de boodschap van de rechters dat ze zelf wel bepalen wat ze willen. Dat kan natuurlijk niet’. VVD en CDA willen deze week van de minister alle feiten weten en overwegen de wet weer aan te passen. 

Het zou goed zijn als kamerleden, alvorens een mening te laten optekenen in de media, zich zouden verdiepen in waarom rechters, die ervoor zijn aangesteld om met het wetboek in de hand effectieve sancties op te leggen, handelen zoals ze handelen. Als professionals in de praktijk de grenzen van wetgeving opzoeken, zou het zinvol zijn om met die professionals te gaan praten in plaats van nu al te overwegen de wet aan te scherpen. Het afwachten van de formele evaluatie van de wet, die destijds met de Tweede Kamer werd afgesproken en momenteel door het WODC wordt uitgevoerd, lijkt mij een goed begin. Die evaluatie geeft immers antwoord op de vraag ‘of er conform het oogmerk van de wetswijziging wordt gevorderd en veroordeeld en wat het effect is van de maatregelen’. 

Ik vind het op mijn beurt in ieder geval uitermate zorgelijk als rechters in hun handelen beknot worden en niet meer die straffen kunnen opleggen die naar hun oordeel het beste passen bij het delict en de dader. De rechter moet kunnen kiezen voor de meest passende én effectieve straf, juist ook met het oog op het voorkomen van nieuwe slachtoffers.