José viert op 1 maart aanstaande dat ze 20 jaar bij Reclassering Nederland werkt. Zo’n acht jaar geleden raakte ze actief betrokken bij meer aandacht voor slachtoffers in het reclasseringswerk. Eerst als ‘ambassadeur’ in wat toen nog de ‘pilot slachtoffer gericht werken’ was. José: “Wij zijn toen begonnen met het opzetten van een kenniskring en deelden opgedane kennis met collega’s binnen de drie reclasseringsorganisaties.”
Praktische tips en inhoudelijke verdieping
Inmiddels zit José in een landelijke kenniskring en is ze voorzitter van de regionale kenniskring in de provincie Brabant en Limburg. Ze trekt daarin op met collega’s van de reclassering van het Leger des Heils en van de verslavingszorg. "Ik werk heel prettig samen met Mona van Roij van Novadic Kentron en Liz van Hoofvan ‘het leger’.” De kenniskring zorgt voor praktische tips en inhoudelijke verdieping onder reclasseringswerkers. “We proberen onze bijeenkomsten zo aantrekkelijk mogelijk te maken, door bijvoorbeeld experts op een bepaald thema uit te nodigen. Zo hebben we binnenkort een spreker uitgenodigd die ons komt vertellen over systeemgericht werken.”
Bagatelliseren
Een ander wapenfeit is een handzaam kaartje met een aantal tips om het in de gesprekken met reclassenten over het slachtoffer te hebben. Bijvoorbeeld dat een dader soms uit schuld of schaamte zijn gevoel kan gaan overschreeuwen. José komt dat in haar werk ook regelmatig tegen. “Ik zie vaak dat iemand aanvankelijk de impact op het slachtoffer gaat bagatelliseren.” Waar anderen daar misschien een probleem in zien, ziet José kansen. “Een toezicht duurt in de regel twee jaar en het feit dat er een gesprek op gang kan komen over het slachtoffer is een mooie basis om verder op te bouwen.”
Maatwerk
Ketenpartners weten José door haar expertise ook goed te vinden. Sowieso heeft José veel contacten met organisaties binnen het sociale- en veiligheidsdomein omdat ze werkt op Het Veiligheidshuis in Helmond. Daar werken ook medewerkers van onder andere de gemeente, de GGZ en het leger des Heils. Korte lijntjes dus. En José neemt vanuit haar expertise over slachtoffer- en herstelgericht werken deel aan het Protocol Maatwerk Overleg. “Samen met het Openbaar ministerie, Slachtofferhulp Nederland, Politie en de Reclassering bespreken we dan casuïstiek. Daarbij is expliciet aandacht voor slachtofferbelangen. Wanneer een slachtoffer een dader wil spreken bijvoorbeeld, kunnen wij daarover proberen afspraken te maken.”
‘Indirect benaderen’
Samenwerking en waar mogelijk zo kort mogelijke lijntjes ziet José als essentieel. Ook het contact met de politie is belangrijk. Zeker bij stalkingszaken. “Dat zijn veelal lastige zaken in de relatiesfeer. Waar het kan neem ik altijd contact op met de wijkagent, maar als het nodig is ook met de officier. Bijvoorbeeld om te overleggen over ‘indirect benaderen’. Dat houdt bijvoorbeeld in dat iemand niet direct het slachtoffer belt, maar een tante om te vragen hoe het met het slachtoffer gaat. Dan kunnen we ook een ‘stop gesprek’ organiseren met de politie erbij. Dat heb ik in het verleden ook al wel gedaan.”
Het spreekrecht voor slachtoffers vind ik ook een hele goede ontwikkeling van de afgelopen jaren
Een andere werkwijze
Bij Huiselijk geweld zitten dader en slachtoffer letterlijk dicht op elkaar en blijkt vaak sprake van ingesleten gedragspatronen die doorbroken moeten worden. José zet zich daar sinds september wekelijks voor in als trainer, samen met haar collega Ruud, bij de Carrouselgroep in Eindhoven. Dit is een vrijwillige interventie waarin plegers van huiselijk geweld die onder begeleiding van twee trainers van de reclassering met elkaar in gesprek gaan. “Tijdens het behandelen van thema’s in ons programma zie ik daarin altijd mooie dingen ontstaan. Dat mannen die ook niet in die situatie terecht wilden komen inzicht krijgen in gedragspatronen, begrip tonen maar elkaar ook durven aanspreken. Zo leren ze beter met zichzelf en de dynamiek hun relatie omgaan.”
Diepe indruk
De Carrouselgroep is niet het enige waar José enthousiast over is. “Het spreekrecht voor slachtoffers vind ik ook een hele goede ontwikkeling van de afgelopen jaren. Om herhaling te voorkomen is het belangrijk dat daders weten welke impact hun handelen op een slachtoffer heeft gehad. Als ik weet dat het slachtoffer spreekt in een zaak waarin ik bij betrokken ben, probeer ik altijd bij de zitting te zijn. In de rechtszaal zie ik dan vaak dat de woorden van slachtoffer diepe indruk maken op een dader.”
De kracht van herhaling
Ook dat er binnen de reclassering blijvend steeds meer aandacht lijkt te komen voor herstelgericht werken ziet José als een positieve ontwikkeling. “Zeker bij de reclasseringsorganisaties die zich van oudsher natuurlijk vooral op daders en verdachten focussen. Vanuit de kenniskring zeggen we ook vaak: de kracht van de boodschap zit ‘m in de herhaling. Dus zeg ik het nog maar eens: Het is goed dat we aandacht blijven houden voor slachtoffers en herstelgericht werken, maar het kan altijd beter, we moeten altijd alert blijven”.
