Ik moet een strafadvies geven over iemand van wie ik denk dat hij niet de enige is die verantwoordelijk gehouden zou moeten worden voor de delictpleging. Ik moet iets zeggen over welke straf passend zou zijn bij iemand, van wie ik denk dat hij er niet veel aan kon doen dat het allemaal zo vreselijk mis liep. Ik denk dat er in deze zaak een medeplichtige was. Maar het lastige is dat deze medeplichtige waarschijnlijk niet eens weet dat hij medeplichtig is geweest. Sterker nog, hij was er niet eens bij. Zelfs niet in de buurt. Hij had op dat moment ook vast een waterdicht alibi. Toch heeft hij naar mijn menig een grote rol gespeeld in de totstandkoming van dit delict. Een soort van medeplichtig, buiten heterdaad of zo.
Hij kwam voor haar en voor zichzelf op
De jongen uit mijn rapport was 12 jaar toen hij alleen werd gelaten op een markt ergens in Duitsland. Zijn vader moest even iets halen. Hij kwam drie uur later dronken terug. De jongen zat nog steeds op dezelfde plek. Hij had inmiddels in zijn broek geplast.
Hij was veertien toen hij samen met zijn vader een klasgenoot moest opzoeken door wie hij werd gepest. Zijn vader sommeerde zijn zoon om de klasgenoot te slaan omdat zoon-lief maar eens moest leren voor zichzelf op te komen. De pesterijen die daarna volgden werden alleen maar erger en hebben diepe krassen op de ziel van de jongen gezet. Niet dat ie dat thuis vertelde, hij keek wel uit. Hij was bijna 18 toen hij samen met zijn moeder vluchtte nadat zijn vader bijna het leven uit zijn moeder had geslagen. Hij zag het allemaal gebeuren. Hij stond als aan de grond genageld.
En nu? Nu is hij 22 jaar en zit hij vast omdat hij de nieuwe vriend van zijn moeder heeft geslagen. En hard ook. Om zijn moeder te beschermen. Hij kwam voor haar en voor zichzelf op. Het liep alleen heel erg verkeerd af.
Ik vind de vader van de jongeman waar ik over moet rapporteren in dit voorbeeld medeplichtig. Geen medepleger, maar wel debet aan de krassen, de hardheid en de opgekropte woede en het verdriet die de jongen al jaren met zich meesleept. Als een zak met stenen die hij zijn leven lang heeft verzameld.
De vader heeft ongestraft een spoor van mentale vernieling achtergelaten
Ik stel voor dat we zijn vader ook oproepen ter zitting. Wat zou het mooi zijn dat hij een deel van de straf die de jongeman opgelegd krijgt voor zijn rekening neemt. Dat hij dan zegt: “Sorry, dit is deels mijn schuld. Ik heb hem dit geleerd. Ik was zijn voorbeeld en ik had het anders moeten doen. Ik ben medeplichtig.” En dat er dan een nieuwe wet is die het mogelijk maakt ook hem te straffen.
Ik heb begrepen dat de beste man is verhuisd naar het buitenland. Gevlucht denk ik, hopelijk voor zijn geweten dat hem achterna zit. Hoe dan ook, het werkt niet zo. De vader heeft ongestraft een spoor van mentale vernieling achtergelaten. Hij heeft bewust of onbewust een rol gespeeld in de delicttoekomst van zijn zoon. Hij heeft, zonder het te weten, een criminogene blauwdruk geschetst die langzaam maar zeker in steen werd uitgehouwen. Misschien had die beste man zelf ook niet het beste voorbeeld. Misschien heeft hij geprobeerd het anders te doen bij zijn zoon, maar kon hij het niet omdat de schade te groot was. Ik weet het niet.
Mijn klant wordt ooit 28. Dan komt hij vrij. Misschien wordt hij zelf vader. Dan is er een keuze: wat voor voorbeeld wordt hij? Ik hoop dat hij ook medeplichtig wordt. Maar dan net even anders. Niet in een strafzaak tegen zijn zoon, maar aan het geluk en succes van zijn kind. Dat hij de cirkel wel doorbreekt. Dat het hem wel lukt. Ondanks de schade. Wie weet..
Esther Vroegop
Esther Vroegop werkt bij Reclassering Nederland. Ze is reclasseringswerker advies in de regio Oost. Voor een beetje humor, realiteitszin en loze breinpauzes schrijft ze blogs en artikelen. Met een vlotte pen geeft ze prachtige inkijkjes in de dagelijkse praktijk van het reclasseringswerk.