In 2009 kwam reclasseringswerker Guus door een grote zedenzaak in aanraking met het zogenaamde Scenarioteam in Limburg: een platform van specialisten die zich allemaal bezighouden met hetzelfde: het wegnemen van maatschappelijke onrust bij (verdenking van) een zedenzaak. Het voelde meteen alsof hij vanuit de reclassering echt een verschil kon maken. Guus: “Ik kwam in dat team terecht en ben er nooit meer weggegaan.”

Het scenarioteam is een samenspel van politie, GGD, OM, gemeente, Slachtofferhulp Nederland en de reclassering. “Eigenlijk allemaal mensen die zich op één of andere manier met zorg bezighouden en zich rondom een zedenzaak buigen over kwesties als communicatie, het intomen van maatschappelijke onrust en de invloed van de omgeving op die onrust (‘Is mijn dochter dan ook door die man misbruikt?’).  Veelal is politie de aanjager, en we hebben dan ook meer te maken met verdenkingen van zedenmisdrijven dan met bijvoorbeeld de terugkeer van een zedendader naar diens oude omgeving. Al gebeurt dat ook wel. De GGD heeft een belangrijk rol in het geheel, zij leveren een onafhankelijke procescoördinator (dit is essentieel omdat de belangen vaak heel groot zijn) en administratieve ondersteuning.”

Hoe werkt dat scenarioteam dan?

Guus beschrijft het geval van een man die zich in de ogen van zijn buren verdacht gedroeg. In plaats van de politie te bellen, googleden ze hem, vonden informatie over zedendelicten die hij gepleegd had en vervolgens hebben ze hem mishandeld. Guus: “Dan komen wij samen. Wat is er precies aan de hand? Wat weet de wijkagent? Is deze man bekend bij de GGZ? Bij ons wellicht? Onze expertise is natuurlijk breed: we kunnen met onze forensische kennis, onze kennis van de zedenproblematiek en onze kennis over motiverende gespreksvoering langsgaan bij de man. In dit geval leek het ons te onveilig voor hem om thuis te blijven, maar een strafrechtelijk kader lag er niet dus wat er gedaan werd, moest vrijwillig gebeuren. Ik ben met een wijkagent langsgegaan, heb met de man gesproken, en ging vervolgens naar de gemeente: ik wil hier graag mijn bijdrage leveren vanuit de reclassering, maar dan moeten jullie een woonalternatief bieden, dat kan ik niet. En dat deden ze. Uiteindelijk heeft de man twee jaar vrijwillig bij ons in toezicht gelopen en hebben wij hem geleerd zich anders te gedragen. En het is echt een succesverhaal geworden: die man is volledig geïntegreerd in zijn nieuwe gemeente, hij heeft een heel nieuw bestaan kunnen opbouwen. Ik bel hem nog wel eens, gewoon om te vragen hoe het gaat.”

Uniek aan het scenarioteam is, dat de reclassering er een vaste stoel aan tafel heeft

Uniek aan het scenarioteam is, dat de reclassering er een vaste stoel aan tafel heeft. Guus: “De lokale driehoek (politie, OM en gemeente) bepaalt of er een scenarioteam wordt opgezet en vervolgens bepaalt de GGD welke partijen er aan tafel komen, maar wij zitten er sowieso en adviseren de GGD over welke partijen wij graag aan tafel zouden zien. Van ons uit zit er altijd een vast persoon, voor de continuïteit en betere samenwerking. Je kent elkaar op een gegeven moment heel goed, dat is waardevol.”

Dat een samenwerking tussen alle partijen van groot belang is, bleek wel uit het voorbeeld van de man die was veroordeeld voor een zedenmisdrijf op een camping in het buitenland. De familie van het slachtoffer wist waar deze man woonde en had de hele buurt geïnformeerd. Guus: “Wij voorzagen problemen en wilden dus voorkomen dat deze man zou terugkeren naar zijn woning. De kracht van het scenarioteam is dat je zo’n man dan in een heel vroeg stadium al kunt spreken: op Schiphol zelfs al, toen hij net geland was. We hebben zijn partner gevraagd een camping te boeken en daar zijn ze heen gegaan. Diezelfde middag nog ben ik met een zedenrechercheur langsgegaan om het hele verhaal toe te lichten, en een paar dagen later is hij naar een noodwoning gegaan. Dit bleef gelukkig allemaal onder de radar. We hebben samen met de gemeente definitieve huisvesting geregeld, en telkens als de man spullen ging halen in zijn oude huis, ging de wijkagent – in burger - met hem mee en regelden we een vermomming en alles.”

Je zit goed op het netvlies bij iedereen

Een mooie samenwerking die ook echt wérkt

Guus zelf is heel enthousiast  over het scenarioteam. “Je ziet gewoon dat het werkt. Het is een unieke samenwerking tussen ketenpartners die laat zien dat je, ondanks verschillende belangen, vanuit een gemeenschappelijk doel, het voorkomen van maatschappelijke onrust, tot een eenduidig advies en plan van aanpak kan komen. Er zit absoluut een spanningselement in – gaat het wel lukken wat we allemaal bedacht hebben  en blijft het allemaal rustig – maar ook dat je succesvol kunt zijn en waardering krijgt uit het werkveld.”

Guus zou graag zien dat dit soort scenarioteams overal in Nederland zouden samenwerken. Het scenario-denken en –werken gebeurt op meer plekken, maar uniek aan Limburg is onder andere dat Reclassering Nederland vaste gesprekspartner is en daarmee onderdeel uitmaakt van de vaste kern, én dat er een onafhankelijke partij verantwoordelijk is voor de procesregie. Guus: “Je kunt je voorstellen dat als een burgemeester van een gemeente deze regie heeft, dat de uitkomst gestuurd zou kunnen worden door zijn of haar visie, bijvoorbeeld: ik wil geen zedendelinquenten in mijn gemeente.”

In het scenarioteam Limburg wordt de rol van de reclassering serieus genomen. “Je hebt 15 tot 20 zaken per jaar en mensen zien hoe praktisch je als reclassering bezig bent, dat vergeten ze niet meer. Je zit goed op het netvlies bij iedereen. En gemeentes zijn er maar wat blij mee: je hebt iets te bieden waardoor het voor iedereen veiliger wordt. En laat die veiligheid nou precies zijn waar het ons allemaal om te doen is.”