Oktober is cybersecurity maand. Een mooi moment om eens te kijken hoe de reclassering omgaat met de tegenhanger hiervan: cybercrime. Wat heeft de organisatie te bieden voor deze steeds vaker voorkomende vorm van criminaliteit en welke interventies zijn er? Nikky en Laurien zijn specialisten op het gebied van cybercrime en spreken regelmatig zogeheten geldezels, die dader, maar vaak ook slachtoffer zijn. Vincent is als projectleider betrokken bij Hack Right, een initiatief van het openbaar ministerie om de talenten van jonge daders van cybercrime beter te benutten. Vincent is tevens actief als coördinator vanuit RN voor de integrale geldezel aanpak in Rotterdam. Nikky, Laurien en Vincent geven aan de hand van een geanonimiseerde casus inzicht in hun werkwijze. Een casus die begint met een paar sneaky appjes naar een nietsvermoedende vader…

Dader: Hoi pap, hoe gaat het? Dit is mijn nieuwe nummer, de oude kan je weg doen.

Pap: Dag lieverd met welke van mijn drie dochters heb ik het genoegen?

Dader: Met wie denk je?

Pap: Lonneke?

Dader: Ja!

Pap: hoe gaat het liefje?

Dader: Niet goed pap, ik heb een probleem….

De echte Lonneke weet op het moment van het Whatsapp  gesprek helemaal niets van een nieuw nummer. En pap?.. die stemt na wat heen en weer ge-app in om een behoorlijk geldbedrag over te maken via een tikkie omdat zijn geliefde dochter Lonneke in de financiële problemen is gekomen.

Simone weet van niets

De rekening waar ‘pap’ het geld op heeft gestort is in werkelijkheid van Simone. Simone zou het geld goed kunnen gebruiken want ze heeft schulden, maar zij ziet hier geen cent van. Simone is een jonge vrouw van 21 jaar. Ze woont op een woongroep voor jongvolwassenen met een verstandelijke beperking. Simone gebruikt al drugs vanaf haar zestiende en Thijs regelt dit vaak voor haar. Het enige dat Thijs wilde in ruil voor de drugs was haar pinpas lenen. Hij zou geen geld van haar rekening halen. Na een aantal dagen kreeg ze geen drugs meer en Thijs kwam niet meer naar hun vaste ‘chillplek’. Haar pinpas had ze teruggekregen en haar eigen geld stond gewoon nog op haar rekening.

Een paar weken later kwam de politie aan de deur bij de woongroep. Ze wilden Simone spreken. Uit onderzoek bleek dat er grote geldbedragen zijn doorgesluisd via haar rekening. Een deel daarvan is van haar rekening gepind. De politie vraagt haar waar het geld is en in opdracht van wie zij dit heeft gegaan. Simone weet van niets, maar is wel verdachte in de zaak.

Hij is net 20 jaar oud en heeft een IQ van 120, en dat was nog wel gemeten op een slechte dag, vond hij zelf

Wil de ‘echte Lonneke” opstaan?

De man die zich in het WhatsApp gesprek voordeed als ‘dochter Lonneke’ is in werkelijkheid Robin. Robin is goed met computers. Heel goed. Hij is net 20 jaar oud en heeft een IQ van 120, en dat was nog wel gemeten op een slechte dag, vond hij zelf. Ooit was Robin uit verveling begonnen met online gokken. Toen was dit nog illegaal en dit was in het begin spannend, maar al snel niet meer. Tijdens de coronaperiode werd Robin eenzaam en verveling maakte hem somber. Hij kwam erachter dat hij vanuit zijn luie stoel een snapchat account van een minderjarig meisje kon hacken. Hij kwam erachter dat hij na lang zoeken creditcards of cadeaukaarten kon kraken en hij merkte dat hij via het darkweb losse onderdelen van een wapen kon aanschaffen. Dit alles deed hij door onder de radar te blijven. Het gaf hem een gevoel van macht, euforie en hij verveelde zich niet langer. Robin kon zelfs een Tikkie panel maken. Tikkies versturen en geld binnen harken. Hij had alleen nog een bankrekening nodig waar het geld op kon worden gestort. Robin kende Thijs, hij wist dat Thijs zich in een niet al te best kringetje begaf. Thijs wist wel waar hij een bankrekening vandaan kon halen die geen enkele link met Robin zou hebben.

Thijs pinde het geld direct van de rekening af en streek hier iedere keer €50 euro van op. Robin was goed met computers, en hij pochte graag over wat hij kon. Want het is niet leuk als je niet met de eer kan strijken toch? Op Telegram (een chatprogramma dat berichten versleuteld verstuurd) kon hij flink opscheppen over zijn frauduleuze praktijken. Deze chat werd gekraakt en zowel Robin, Simone en Thijs worden aangehouden.

Dader én slachtoffer

Laurien: ”Van Simone kunnen we stellen dat zij voornamelijk slachtoffer is. Helaas heeft ze als 'geldezel' haar rekening beschikbaar gesteld. Dit is strafbaar en ook zij moet voorkomen. Simone heeft een licht verstandelijk beperking zo weten we. Voor haar komt de aanpak ‘geldezels’, zoals deze in Rotterdam draait, mooi van pas”. Nikky en Laurien vertellen hierover: "Het eerste gesprek dat zij krijgt bij de reclassering is samen met iemand van Humanitas Homerun (trajectbegeleiding op maat voor jongvolwassenen met LVB) en is het ook de bedoeling dat iemand aansluit die ook met de schulden aan de slag kan gaan zoals nu al gebeurd in de geldezel aanpak Rotterdam. Er wordt dan bekeken of Simone in aanmerking komt voor beide. Ambulante begeleiding van Humanitas en eveneens een interventie op het gebied van schulden. Korte klappen. Direct inzetten, geen wachtlijsten. Dat is het doel." Laurien: "We zijn druk bezig om samen met de kenniskring cybercrime deze werkwijze breed uit te rollen. Zo hebben we ook in Zwolle een samenwerking met Humanitas opgestart en dit soort zaken op dezelfde manier behandeld" 

Niet in de bak, maar aan de bak

De specialistische aanpak waar Robin voor in aanmerking komt ligt iets gecompliceerder. Vincent de Noord vertelt dat Robin voor Hack Right in aanmerking komt. Deze interventie is bijna drie jaar oud en rolt steeds verder uit over het land. Vincent: “Als 'klanten' in aanmerking komen voor Hack-Right dan bekijken we in samenwerking met de Politie aan welk bedrijf we hen kunnen koppelen. Er zijn momenteel bijna 26 bedrijven die meewerken. Zij krijgen eerst geanonimiseerde achtergrondinformatie over de veroordeelde of verdachte en bepalen aan de hand daarvan of zij het zien zitten om met met hen ‘in zee te gaan’. Binnen Hack Right bespreken we met deze jonge daders de ethische aspecten van hun zaak, de juridische gevolgen van hun online handelen, wat ze slachtoffers aan hebben gedaan en hoe ze daar excuses voor gaan maken.

In het geval van Robin kan het feit dat Robin ook geprobeerd heeft om wapenonderdelen via het darkweb te verzamelen de deelnemende bedrijven mogelijk afschrikken. Een zorgvuldige risicoanalyse en –taxatie is daarom van groot belang. "Van Robin hebben wij het vermoeden dat de problemen met name op het vlak van emotieregulatie zit (sensatie zoeken, macht) en niet zo zeer dat hij de intentie had ook wat met het wapen te doen. Toch is het goed om dit met het bedrijf te bespreken." Als dit allemaal goed is onderzocht en besproken kan de interventie van start.

Vincent vertelt verder: “Het binnen een nog veilige omgeving ethisch hacken kan beginnen. Op zoek gaan naar kwetsbaarheden van de soft- en hardware en dit niet misbruiken of openbaar maken, maar juist het bedrijf informeren over het lek of de risico’s, is uiteindelijk wat Robin gaat doen. Doel daarbij is dat hij gaat inzien dat hij zijn talent ook voor een beter doeleinde kan inzetten en daar ook enthousiast voor wordt.”

Omdenken

Het is een soort ‘omdenken’. Hetgeen waarvan hij verdacht wordt, het hacken, gebruiken voor een goed doel namelijk een bedrijf veiliger maken. Je denkt misschien, ja maar wacht eens. Er is nog veel meer met die jongen aan de hand?! Klopt. Naast deze interventie heeft Robin ook een toezicht waarin Vincent met hem praat over die spanningsregulatie en het slachtofferschap van bijvoorbeeld het meisje van wie de pinpas was. Daarnaast wordt gekeken of hier ook een behandeling voor nodig is.

En dan hebben we Thijs nog. De jongen die misbruik maakte van de ‘vriendschap’ met Simone en puur voor eigen financieel gewin dacht snel geld te maken. Thijs krijgt een werkstaf. Hij mag 200 uur werken voor niets, nul euro per uur. Tot zo ver ‘snel geld maken’. Omdat hij first offender is, nog thuis woont en er geen noodzaak wordt gezien voor het inzetten van reclasseringsinterventies, is dit wat het is voor Thijs.

Zo krijg een ieder een sanctie die bij hem of haar past, met als helder doel: herhaling voorkomen.

Esther

Esther Vroegop

Esther Vroegop

Esther Vroegop werkt bij Reclassering Nederland. Ze is reclasseringswerker advies in de regio Oost. Voor een beetje humor, realiteitszin en loze breinpauzes schrijft ze blogs en artikelen. Met een vlotte pen geeft ze prachtige inkijkjes in de dagelijkse praktijk van het reclasseringswerk.