Hoe zit de wereld in elkaar voor iemand met een licht verstandelijke beperking (LVB)*? Hoe ervaart zo iemand een bezoek aan bijvoorbeeld het gemeentehuis? Reclasseringswerkers werken regelmatig met mensen met een laag IQ, maar weten vaak niet hoe ingewikkeld het voor hen is om zich staande te houden in onze maatschappij. Virtual Reality (VR) biedt een oplossing: met een bril op en een koptelefoon bevind je je tien minuten lang in de wereld van een licht verstandelijk beperkt iemand.

Ik loop het gemeentehuis in en stap op een willekeurige balie af. Nog vóór ik die balie benaderd heb, word ik toegeschreeuwd dat ik verkeerd zit. “Nou, jij bent ook de snuggerste niet”, wordt me toegebeten als ik niet snel genoeg in de gaten heb dat ik eerst een nummertje moet trekken. Dan komt er een man op me af die me in volledig onbegrijpelijke taal uitlegt dat ik voor mijn cognitieve test moet melden bij balie 4. Het gros van de woorden heb ik nog nooit gehoord, alleen ‘balie 4’ kan ik uit de ingewikkelde woordenbrij halen. Ik kijk om me heen. Balie 4? Ik zie balie 89-100, balie 69-84, balie 150-169 en dat is het. Er bestaat hier geen balie 4!

"Nou, jij bent ook de snuggerste niet”, wordt me toegebeten

Denkvermogen van een kind van zes

“Zo’n VR-experience waarbij je een – voor de meeste mensen – eenvoudig bezoek moet brengen aan het gemeentehuis, helpt enorm om een verstandelijke beperking te begrijpen”, aldus Lieke, beleidsmedewerker bij Reclassering Nederland. “Je hebt geen idee hoe de wereld overkomt voor deze mensen, die toch al gauw agressief en vol ongeduld worden bejegend.”

Ze heeft gelijk: in het gemeentehuis snauwen mensen me af als ik niet snel genoeg de juiste balie vind en hen voor de voeten loop bij mijn zoektocht. Lieke: “Mensen met een licht verstandelijke beperking worden vaak overschat. Ook voor professionals die al lang met deze doelgroep werken is het moeilijk om te begrijpen hoe ingewikkeld de wereld is voor iemand met een licht verstandelijke beperking. Met deze VR-bril voelen professionals wat dat betekent. En kunnen ze de manier waarop ze deze mensen in hun werk benaderen, hieraan aanpassen.”

Na één vraag weggestuurd

Ik heb intussen de ruimte gevonden waar ik mijn cognitieve test moet ondergaan. Een man vertelt me te snel en nauwelijks verstaanbaar dat ik naar een in de ruimte hangend ding moet kijken, en vraagt me onvriendelijk welke vorm de schaduw van dat ding heeft op de muur. De keuzes zijn een vogel, een spin, een ‘E’ of een ‘M’. Ik zie geen van deze vormen in de schaduw en aarzel. De man verheft zijn stem en beveelt me opnieuw naar het ding te kijken.

Uiteindelijk meen ik toch iets van een E te zien dus die druk ik in. “Ja ho maar, stop maar. Ik weet voldoende. Dit wordt niets. Wacht hier maar.” Ik voel teleurstelling en ook boosheid. Waarom kan deze man mij niet wat vriendelijker zeggen dat ik het niet goed heb gedaan? En waarom krijg ik geen tweede kans? Ik zet mijn VR-bril af. “Hoe vond je het?”, vraagt een collega. “Frustrerend”, antwoord ik eerlijk. 

* Bij een licht verstandelijke beperking gaat het om een combinatie van een lager dan gemiddeld IQ (50-85) en beperkingen in het gedrag die leiden tot problemen in het maatschappelijk functioneren. Niet alleen IQ score bepaalt dus of iemand een licht verstandelijke beperking heeft.

Deze VR-experience is ontwikkeld door Enliven.media in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie, in samenwerking met de (jeugd)strafrechtketen. Meerdere partijen in de justitiële keten werkten hieraan mee, zoals de politie, de Raad voor de Kinderbescherming, HALT, de William Schrikker Groep en de reclassering. Na verdere doorontwikkeling moet het onderdeel gaan uitmaken van de opleiding die reclasseringswerkers doorlopen. Zo krijgen zij meer inzicht in de belevingswereld van hun licht verstandelijk beperkte cliënten en kunnen ze de manier waarop ze met deze mensen omgaan, aanpassen. Daartoe worden in de opleiding ook handvatten aangereikt.

Wil je meer informatie over deze VR-experience of over andere tools ten behoeve van LVB? Neem dan contact op met Coki Janssen via c.janssen@svg.reclassering.nl.