Mark werkt nu vier jaar als toezichthouder bij de reclassering. Eigenlijk best kort dus, maar als je naar zijn caseload kijkt, zou je dat niet zeggen. Mark: “Het gebeurt wel eens dat een collega met een cliënt zit die niet meewerkt, een grote mond heeft of ronduit respectloos is, en dat-ie me dan vraagt of ik hem misschien wil overnemen. Hoe ingewikkelder de cliënt, hoe fanatieker ik me erin vastbijt.” Zijn geheim? “Ik ben streng, duidelijk, geef mijn mening en koppel naar hen terug welk gevoel ze me geven als ze zich asociaal gedragen. Dat zijn ze vaak niet gewend; er is interesse in hen als persoon en iemand neemt hen serieus. Voor mij geen opgave maar voor hen blijkbaar iets nieuws. En waardevols.”
Ik vraag mijn cliënten vaak om raps voor me te vertalen
Verdiepen in de drillrapscene
En tussen die cliëntèle met heftige problematiek zitten nu dus ook jongens uit de drillrapscene*. Mark: “Die scene was nieuw voor me en ik wilde begrijpen waar zij mee bezig zijn, dus ik ben er echt in gedoken: ik lees erover, kijk op Instagram waar die ‘beefs’* worden gepost, ik luister naar de muziek op Spotify, ik kijk op Youtube filmpjes over drillrap, lees interviews met criminoloog Jeroen van den Broek die er onderzoek naar doet, en ik vraag mijn cliënten vaak om raps te vertalen.” Grinnikend: “Ik spreek die straattaal inmiddels bijna vloeiend.” Het zorgt ervoor dat Mark kan ‘levelen’ met zijn cliënten, en dat heeft effect. “Ze stellen zich open, komen afspraken na, vertellen over hun leven en wat hun huidige levensstijl met hen doet. We kunnen nu meters maken.”
Dat Mark cliënten uit de drillrapscene heeft, is niet toevallig. In Rotterdam werken reclasseringswerkers al een tijdje gebiedsgericht. Dat betekent dat je je als toezichthouder sterk richt op één gebied – in Marks geval IJsselmonde – en dat je daar de partijen opzoekt die ook van belang zijn in de levens van de mensen daar: politie, wijkteams, jongerenwerkers, de gemeente. Daar hoorde Mark tijdens overleggen, in de media en ook van cliënten zelf steeds vaker over messen en steekincidenten. Mark: “Ik vroeg me af: wat is dat toch, dat dat opeens zo lijkt toe te nemen? Ik ging me erin verdiepen en ontdekte dat drillrap er regelmatig een rol in speelt. Zo werd het logisch dat deze cliënten in mijn caseload kwamen; ik wist er inmiddels al wat van.”
Wat voor doelen stel je bij een succesvolle drillrapper?
Tijdens een toezicht stelt een toezichthouder doelen die hij met zijn cliënt wil bereiken om zo crimineel gedrag te stoppen. Maar wat voor doelen stel je met een jonge drillrapper die van niets kwam, nu een succesvolle muziekproducent is, veel geld verdient en aanzien heeft binnen zijn wereld? Mark: “Als ze net bij mij in toezicht komen, ben ik vooral aan het ontdekken wat interesses zijn en waar hun motivatie ligt. Vaak zijn deze jongens aan de drugs dus daar focus ik me dan vooral op. Niet door ze te vertellen dat dat niet mag, maar door te vertellen over mensen die ik ken met wie het mis is gegaan door drugsgebruik. Hopelijk gaan ze zo de positieve gevolgen van stoppen inzien en de negatieve gevolgen van doorgaan, en maken ze dan de juiste beslissing. Vandaar wil ik verder naar andere doelen.”
Ik denk dat ze nog veel succesvoller zouden kunnen zijn in de commerciële rap
Een volgende stap zou zijn hen weg te bewegen van de drillrapwereld. Mark: “Er zitten jongens tussen met echt talent. Ik denk dat die nog veel succesvoller zouden kunnen zijn in de commerciële muziek en bespreek dat met hen. Dan zeg ik bijvoorbeeld: ‘Hoeveel views had je met je laatste drillrap?’ ‘Oh, zo’n 40.000’, krijg je dan als antwoord. ‘En met je commerciëlere rap?’ ‘Bijna 800.000’. ‘Nou, één en één is twee, toch?’ Het zou mooi zijn als ze de drillrapscene zouden verlaten, maar het lonkt enorm, dat merk je. Een aantal van hen heeft ook een manager die hen richting het commerciële probeert te halen, maar vrienden trekken hen vaak richting ‘de straat’, zoals ze dat noemen. Dat is moeilijk.”
Mark is ambitieus waar het zijn cliënten betreft en vindt voor enkelen een opleiding ook een mogelijk doel. “’Nu is het allemaal leuk’, zeg ik dan tegen hen. ‘Maar wat als je straks 30 bent en de hype is eraf, wat doe je dan? Wie wil je zijn?’ Soms hebben ze een rolmodel in hun leven en dan praten we over wat ze zouden kunnen doen om meer te worden als dat rolmodel. Ik heb één cliënt die zijn manager als voorbeeld stelt, dus wat kun je doen om ook manager te worden? Zo probeer ik hen te stimuleren een opleiding te gaan doen. De hersens hebben ze er vaak wel voor, nu nog de zin.”
Diversiteit aan mensen
Ook al is het pittig om cliënten als deze de goede richting op te bewegen, Mark vindt het vooral heel interessant. “De leefwereld van deze jongens boeit mij heel erg. Wat heeft ervoor gezorgd dat ze bepaalde beslissingen namen in het leven zodat ze nu tegenover mij zitten? En hoe kan ik hen zo beïnvloeden dat ze in het vervolg anders beslissen? Dat zijn de uitdagingen die je van dag tot dag tegenkomt, en dat is bij deze drillrap-jongens niet anders. Ik denk in kleine stapjes, maar als ik groot mag denken en aangeven wat ik hoop? Dan is dat dat ik ooit een nummer van hen langs hoor komen op 3FM. Dat zou mooi zijn.”
* Drillrap is een vorm van muziek waarbij in de tekst en vooral ook in de clips – die bol staan van gezwaai met wapens en messen - de maat wordt genomen met andere drillrappers. Er zijn uitdagingen over en weer (‘beefs’) en als die worden aangenomen – of juist niet – dan wordt daarover weer gepocht in een volgende rap. Het komt soms tot steekincidenten, en dan moet er weer wraak worden genomen. Drillrappers worden regelmatig met de dood bedreigd en lopen rond met messen of andere wapens om zichzelf te beschermen.